Ravenstein

Ravenstein in Noord-Brabant is een oud vestingstadje, gelegen aan de Maas en door hoge bomen omringd. Jaarlijks bezoeken vele toeristen het plaatsje dat haar oude karakter heeft behouden en goed bereikbaar is met de trein (station op de lijn Den Bosch - Nijmegen) en de auto (afrit op de A50). Het stadje werd in de 14e eeuw gesticht rond een belangrijk kasteel en kreeg al snel stadsrechten. De grachten die de vestingmuren omgaven zijn bijna compleet behouden, vooral op een luchtfoto is de oude bastionvorming van het stadje daardoor goed te zien. Van de vesting zelf zijn bovengronds alleen twee stadspoorten bewaard, terwijl van het grote kasteel alleen de slotgracht er nog ligt. Toch is Ravenstein de moeite waard, bijvoorbeeld vanwege de vele oude gevels die het kenmerkende stadsgezicht vormen, de stellingmolen, de grote barokke Luciakerk en de oudere Hervormde kerk. Hieronder een beschrijving van Ravenstein aangevuld met foto's uit verschillende jaargetijden.

Historie

De locatie van het huidige Ravenstein had voor de stichting van het stadje de naam Langel. Gedurende de vroege middeleeuwen ontstonden nederzettingen in de omgeving (Huisseling) en in de 11e en 12e eeuw ontstonden de eerste dorpen, zoals nog te zien is aan een aantal oude kerken (Neerlangel, Dieden, Dennenburg). In deze periode bestaat ook een kasteel in de heerlijkheid Herpen. Ravenstein vindt zijn oorsprong in de 14e eeuw als Walraven van Valkenburg, heer van Cuijk, in 1355 tol gaat heffen aan de Maas. Hij verplaatst in 1360 het kasteel vanuit Herpen naar de nieuwe locatie langs de Maas en weerstaat in 1364 een beleg van de Hertog van Brabant, waarna hij toestemming ontvangt zijn tolheffing voort te zetten. Rondom dit 'stein' (steen, burcht) van 'Raven' ontstaat een nederzetting die snel in omvang groeit en al in 1380 stadsrechten ontvangt. Een nieuw beleg door de bisschop van Luik wordt in 1387 weerstaan. Het stadje versterkt zich met muren en groeit uit tot het bestuurlijke centrum van het Land van Ravenstein, een gebied dat zich langs de Maas uitstrekt tot ver achter Uden en in 1397 eigendom wordt van Kleef. Ravenstein ontwikkelt zich tot een welvarend stadje en in de 15e en 16e eeuw zijn uitbreidingen en versterkingen van de vesting nodig. In 1522 werd de stad voorzien van nieuwe wallen, muren, poorten en bastions. Toch wordt Ravenstein in 1543 ontmateld door de Spaanse vorst Karel V. In 1607 wordt het stadje geteisterd door een grote stadsbrand en worden bijna alle gebouwen in de as gelegd. Het stadje bleef eeuwenlang bestuurlijk een eiland tussen Brabants en Gelders gebied, vanaf 1629 toebehorend aan Neuburg-Palts. Vanaf 1631 begon men met het bouwen van nieuwe gebastonneerde vestingwerken. In de 17e eeuw werd in het stadje een garnizoen van de Staten van Holland ondergebracht en werd de stad omringd met een gracht. Ravenstein viel buiten het gezag van de Staten-Generaal en werd zodoende toevluchtsoord voor verschillende kloosterorden. In 1805 eindigt de status aparte van het Land van Ravenstein, dat na de Franse Tijd deel gaat uitmaken van het Koninkrijk der Nederlanden. Sinds 2003 hoort Ravenstein vanwege eigen bestuurlijke onmacht bij de gemeente Oss en lijken de gloriedagen van weleer weer heel ver weg.

	Welkom ! Ravenstein Maart 2005		Uiterwaarden Ravenstein Januari 2005
	De Maas Ravenstein Maart 2005		Daken van het stadje Ravenstein Mei 2005

Vestingwerken

In de 14e eeuw onstond de vesting bestaande uit het kasteel van Walraven van Valkenburg en de ommuring van het aangrenzende stadje. Het hoge kasteel en de voorburcht, enkel bekend van oude tekeningen, werden in 1818 helemaal afgebroken. Tegenwoordig bestaat enkel nog de slotgracht die langs drie zijden een op de plaats van de burcht ingericht parkje omringt. In de 15e en 16e eeuw word de ommuring van het groeiende stadje verplaatst en versterkt. In het jaar 1522 neemt het deze de vorm aan van een bastion met de bouw van nieuwe poorten en wallen, uitgebreid in 1631. Het stadje heeft dan een stervorm met 2 hoornwerken, 3 uitspringende bastions, 5 geisoleerde ravelijnen en 3 poorten. Deze klassieke vorm is nog steeds duidelijk bewaard in de plattegrond van de stadskern, vooral door het verloop van de stadgracht die in de 17e eeuw werd aangelegd en bijna compleet is bewaard. Van de vestingwerken is veel minder bewaard gebleven, alle wallen zijn gesloopt. Alleen twee van de drie poorten uit de 16e eeuw staan nog nog overeind, het zijn nu de oudste gebouwen van Ravenstein. De Maaspoort aan de oostkant, van origine middeleeuws en versterkt in 1521-1522, met tongewelf, opent van de dijk naar de Marktstraat. De Kasteelsepoort, vergelijkbaar in architectuur, maakte deel uit van het kasteelcomplex en het zeer interessante poortgebouw uit de 16e eeuw is fraai bewaard. Recent zijn tevens de fundamenten van de twee rondelen uit 1522 die het stadje aan de kant van de Maas verdedigden blootgelegd en opnieuw opgemetseld. Ondergronds bestaan op enkele plaatsen nog overwelfde ruimten van de bastions, met name een kruitopslagplaats onder café Ons Thuis. De vlakten van de twee hoornwerken zijn tegenwoordig nog duidelijk herkenbaar, de bastions hebben hun verhogingen deels behouden en worden nog altijd omgeven door de gracht, terwijl slechts één van de ravelijnen nog zichtbaar is als eiland. Rond het geheel van de grachten zijn mooie parken aangelegd die tussen het groen door mooie zichten leveren op het stadje. Ravenstein hoort bij de Nederlandse vestingsteden.

	De kasteelseplaats Ravenstein Januari 2005		De slotgracht Ravenstein Januari 2005
	De Maaspoort Ravenstein Maart 2005		Doorkijkje op de Markstraat Ravenstein Januari 2005
	De oude Kasteelse poort Ravenstein Januari 2005		Kasteelse poort Ravenstein Mei 2005
	Een bevroren gracht Ravenstein Januari 2005		Perspectief over de gracht Ravenstein Januari 2005
	Vestingwallen Ravenstein Januari 2005		Afweergeschut Ravenstein Januari 2005

Luciakerk

De Luciakerk is het grootste en meest opvallende monument van het stadje, kenmerkend door zijn enorme koepel en hoge toren. Deze kerk werd in 1735 gebouwd met de opbrengsten van een loterij en verving een oudere gothische voorganger die aan de overkant was gelegen. De uitgesproken Duitse barokstijl is zeer zeldzaam in Nederland en uniek in Brabant. Het gebouw heeft een achtkantig grondplan onder een grote koepel en een kooruitbouw geflankeerd door een toren. De toren en de koepel hebben vergelijkbare achthoekige bovenste delen die het stadje domineren. Het interieur is sober en de grote koepel wordt verlicht door de centrale lantaarn-toren. Er zijn verschillende kunstobjecten uiteenlopend van de 17e tot de 20e eeuw te zien.

	Silhouet Ravenstein Januari 2005		De Luciakerk Ravenstein Mei 2005
	De markt en de Luciakerk Ravenstein Januari 2005		De Luciakerk Ravenstein Maart 2005
	De Luciastraat Ravenstein Mei 2005

Protestantse kerk

Vlakbij de Luciakerk ligt de kleinere en oudere Protestantse kerk die in 1641 werd gebouwd als garnizoenskerk voor de protestanten van de Staten van Holland. Het 17e eeuwse bouwwerk bestaat uit een enkel schip van 4 traveen gevolgd door een vierzijdig gesloten koor. De kerk is ontworpen in gothische traditie, herkenbaar aan de grote ramen en de spaarvelden in de gevel. Opmerkelijk is vooral de grote open houten zoldering. Het gebouw is in 1970-1972 geheel gerestaureerd en van deze periode dateert het torentje.

	De Hervormde kerk Ravenstein Mei 2005		De Hervormde kerk Ravenstein Januari 2005
	De Hervormde kerk Ravenstein Maart 2005

Molen

De Ravensteinse molen 'de Nijverheid' is in 1857 gebouwd op één van de hoogste punten van het stadje, het voormalige Bastion Utrecht. Het is een hoge stellingmolen van meerdere verdiepingen die weer in gebruik is genomen onder leiding van de stichting Molenvrienden. Het is aan te raden de molen te bezoeken en het uitzicht over het stadje vanaf de stelling te bewonderen.

De molen Ravenstein Januari 2005

Uitzicht vanaf de molen Ravenstein Januari 2005

Huizen

Wat Ravenstein vooral mooi maakt is de sfeer die het stadje binnen de grachten uitademt, door de oude gevels van de huizen en de bestrating van kinderkopjes. De mooiste huizen zijn te zien in de straten van het kleine centrum: de Marktstraat, de Kolonel Wilsstraat en de Nieuwstraat. Algemeen werd aangenomen dat alle huizen dateren van na de grote stradsbrand van 1607. Recente ontdekkingen hebben echter overbijfselen van vóór 1607 blootgelegd. Het gaat om het oude huis met fraaie trapgevel in de Nieuwstraat (nr. 2), vroeger 'brouwerij het Anker'. Het ensemble van de gevels van het stadje is toch 17e en 18e eeuws en zeer gevarieerd. Hier en daar zijn nog enkele oude gevelstenen bewaard met jaartallen of mysterieuze inscripties. Het centrale punt van het stadje is de markt, voor de Luciakerk en het 18e-eeuwse raadhuis. Hier is nog een oude waterpomp te zien, net als in de Nieuwstraat.

	Marktstraat Ravenstein Maart 2005		Kolonel Wilsstraat Ravenstein Maart 2005
	Kolonel Wilsstraat Ravenstein Maart 2005		Trapgevel (Nieuwstraat) Ravenstein Maart 2005
	Gevelsteen (Nieuwstraat) Ravenstein Maart 2005		Gevelsteen (Kolonel Wilsstraat) Ravenstein Mei 2005
	Huis (Kolonel Wilsstraat) Ravenstein Mei 2005

Omgeving

De omgeving van Ravenstein, met het typische rivierenlandschap en het natuurgebied Herperduin, is erg aardig voor Nederlandse begrippen. In de dorpen die de oude gemeente Ravenstein vormden zijn interessante middeleeuwse kerken te zien, met name in Dieden, Dennenburg, Neerlangel en, vooruit, Herpen. Iets verder weg zijn de mooie oude stadjes Grave, Megen en Batenburg (Gelderland) te bezichtigen.

	Romaanse toren Neerlangel Februari 2005		11e-eeuwse kerk Dennenburg Februari 2005
	Oude toren Dieden November 2002

Links

Toeristisch Informatiecentrum Ravenstein: http://www.toerismeravenstein.nl/.

De heemkundekring van Ravenstein: http://heemkunderavenstein.nl/.

Een site over het stadje: http://www.stadjeravenstein.nl/.

De kerken van Ravenstein: http://noordbrabantchurches.tripod.com/ravenstein.html.

Foto's van Ravenstein: http://www.reijmloop.nl/ravenstein.a.htm.

Overzicht: http://ravenstein.jouwpagina.nl/.

Ravenstein vestingstad: http://www.vestingsteden.nl/.

[index]